Cuộc đời có những lúc không như ta mong đợi. Khi mọi thứ êm ấm, đầy đủ, quanh ta là tiếng cười, là bạn bè vây quanh, là những cuộc trò chuyện rôm rả. Nhưng rồi, khi khó khăn ập tới – khi khủng hoảng, thất bại, trắng tay – ta mới thấy rõ đâu là chân tình, đâu là giả tạm.
Ngày xưa, tôi từng nghĩ: “Bạn giàu có, thành đạt, họ sẽ không bỏ rơi mình đâu. Mình từng giúp họ, mình là bạn của họ mà.” Nhưng cuộc đời dạy tôi bài học khác. Khi tôi rơi vào đáy vực, người tôi tưởng là bạn thân thiết, người tôi từng ngưỡng mộ vì sự giàu có và thành công, lại quay đi rất nhanh. Không một lời hỏi thăm, thậm chí ánh mắt họ còn lộ rõ vẻ khinh thường: “Sao lại tệ đến mức này?” – như thể họ chưa từng trải qua khó khăn, như thể nghèo là một cái tội.
Tệ hơn nữa, có người còn lợi dụng lúc tôi đang kiệt quệ để trục lợi. Họ mua cổ đông, ngụy tạo chứng cứ, mua lại tài sản của tôi với giá rẻ mạt, đưa ra những lời hứa hẹn giả dối, và khiến tôi mất thêm niềm tin vào lòng người. Có người thì cùng lắm cũng chỉ ném cho một ít tiền, như bố thí, như để “giữ hình ảnh” – và coi đó là ơn huệ lớn lao.
Thậm chí, có người trước đây tôi từng giúp họ đi lên, từng dìu dắt, chia sẻ từng cơ hội. Vậy mà đến khi tôi khốn khó, thay vì trả ơn, họ lại quay lưng. Họ dụ dỗ cổ đông của tôi, ngụy tạo chứng cứ, cấu kết với những tổ chức hỗ trợ pháp lý để đẩy tôi vào vòng lao lý. Họ đẩy tôi vào các vụ án tranh chấp tài sản, thậm chí hình sự hóa các mối quan hệ làm ăn. Trong khi tôi đang cố gắng gượng dậy, họ lợi dụng lúc tôi yếu nhất để trục lợi tối đa.
Càng nghĩ càng cay đắng. Người mình từng hết lòng vì họ, lại là người đầu tiên tìm cách đạp mình xuống. Đó mới là hiện thực khắc nghiệt của cuộc đời.
Trái lại, người chìa tay ra giúp tôi… lại là những người tưởng chừng chẳng có gì. Một bác xe ôm cũ tôi hay bắt chuyện mỗi sáng. Một người bạn nghèo thời phổ thông vẫn còn đi xe đạp cũ kỹ. Một chị bán hàng rong tôi từng mua ủng hộ vài lần. Một cô chủ tạp hóa nhỏ mà tôi hay ghé. Một chủ tiệm tóc mà tôi hay trò chuyện. Và các nhân sự vẫn còn gắn bó, dù lương và các chế độ đã không còn, dù họ đầy khó khăn trong cuộc sống. Họ chẳng dư dả gì, nhưng mỗi người góp một chút, một lời động viên, một bữa cơm, một lời giới thiệu công việc, những sự chia sẻ, kết nối chân tình – gom lại như chiếc phao cứu sinh kéo tôi khỏi cơn giông tố.
Tôi từng nghe câu: “Lá rách ít đùm lá rách nhiều”, giờ mới thấm. Người nghèo hiểu cảm giác bị kẹt giữa dòng đời, nên họ đồng cảm hơn. Còn những người sống trong nhung lụa lâu ngày, họ quên mất cảm giác đói là gì, đau là sao, mất mát có nghĩa gì.
Tôi không trách, cũng không buồn. Nhưng từ đó tôi học được một điều: Đừng nhìn vào túi tiền mà đặt niềm tin. Hãy nhìn vào trái tim.
Giàu – không làm nên con người tốt.
Nghèo – không đồng nghĩa với bất lực.
Giữa bão giông cuộc đời, người bên cạnh bạn, sẵn sàng nhường cho bạn chiếc áo khoác mỏng, bát cơm cuối cùng… mới là người đáng quý nhất.
Trong thực tế, chúng ta thường dễ bị cuốn hút bởi những người có quyền lực, tài chính, hoặc danh tiếng, và điều này cũng xảy ra trong các mối quan hệ ở các hiệp hội, nhóm, câu lạc bộ. Sự phân chia này làm cho những người ở tầng lớp thấp hơn, những người gặp khó khăn hay khủng hoảng, ít được chú ý và dễ bị lãng quên.
Đặc biệt là trong môi trường kinh doanh, nơi mà sự kết nối với những người giàu có hoặc các tổ chức lớn tưởng chừng như sẽ giúp đỡ chúng ta vượt qua thử thách, nhưng thực tế lại khó khăn hơn rất nhiều. Những người giàu thường chỉ quan tâm đến những mối quan hệ có thể mang lại lợi ích rõ ràng, và trong mắt họ, các doanh nghiệp nhỏ hay siêu nhỏ có thể không phải là đối tác lý tưởng. Hơn nữa, việc hợp tác với những doanh nghiệp này đôi khi gặp phải quá nhiều rào cản như quy trình, yêu cầu khắt khe, và sự thiếu công bằng trong cách thức làm việc. Thậm chí có những trường hợp nợ nần khó đòi, hay các vụ pháp lý khó mà đòi hỏi có sự công bằng.
Điều này tạo ra một hệ thống mà ở đó, mối quan hệ nhân văn và yêu thương dường như bị mất đi, thay vào đó là những tiêu chí về lợi ích kinh tế hay quyền lực. Tuy nhiên, theo ISAI và RAMBON thì nếu chúng ta tìm cách xây dựng và duy trì những mối quan hệ bền vững, có thể giúp đỡ và nâng đỡ nhau trong những lúc khó khăn, thì giá trị của sự đồng cảm và yêu thương sẽ trở nên rõ rệt hơn, và những mối quan hệ này cũng sẽ mang lại lợi ích lâu dài hơn.
Vậy bạn nghĩ sao về cách để thay đổi suy nghĩ này trong các hiệp hội, nhóm hoặc câu lạc bộ, nhất là khi chúng ta muốn thúc đẩy sự đồng cảm và sự hợp tác bền vững hơn?
